• door Leendert van der Sluijs •

Over Emy Koopman, Kindertrein uit Boedapest   |

Sommige woorden zijn letterlijk onvertaalbaar. Ze beschrijven iets waar in een andere taal geen woord voor is. Het Turkse woord ‘yakamoz’ is er zo een. Het is het woord voor de weerspiegeling van de maan op de zee. Het Japanse ‘komorebi’ betekent de schemering van zonlicht door de bladeren van bomen. ‘Gurfa’ is een Arabisch woord voor de hoeveelheid water die in de kom van je hand past. Het Griekse woord ‘meraki’ drukt de liefde, de passie uit waarmee iemand zich aan een taak wijdt. Of neem het Hawaïaanse woord ‘akihi’: iemand heeft je de weg gewezen, maar zodra je begint te lopen ben je de routebeschrijving alweer vergeten.
In de nieuwe, kleine, autobiografische novelle van Emy Koopman, Kindertrein uit Boedapest, speelt het onvertaalbare Hongaarse woord ‘hiányérzet’ een rol. Het is een woord voor ‘de ervaring dat er iets ontbreekt zonder dat je precies weet wat […]. Iets ontbreekt, maar je gaat verder met wat er wel is, trekt een nieuw leven aan als een te ruime jas.’ Kan zo’n ervaring werkelijk met jou een compleet eigen leven gaan leiden, vraagt de gerenommeerde auteur zich af. Haar oma – ooit vanuit Hongarije op een kindertrein naar Nederland gezet, om er op te bloeien -, zij leefde met hiányérzet, als kind, en later als jonge vrouw. Dit woord maakt haar voor de kleindochter bijna onvindbaar.
Maar Emy spoort haar op, knipogend naar Pascal Merciers Nachttrein naar Lissabon. Ze spoort op per spoor. Per zelfde treinroute, in tegengestelde richting. Met trefzekere observaties en geholpen door zoiets als serendipiteit.
En toch. Iets ontbreekt. Het onvertaalbare blijft onvertaalbaar. Literatuur op haar sterkst.

• N.a.v. Emy Koopman, Kindertrein uit Boedapest. Een treinreis, Spoorslagreeks Ambo Anthos, 2023, 88 blz., € 12,99

Lees ook Emy Koopman gastschrijver 2024

Update 14 december 2023: genomineerd voor BNG Bank Literatuurprijs