• toelichting door Menno van der Beek •
Het keervers wordt telkens door allen gezongen. De verzen kunnen naar believen worden ingedeeld: cantor of cantorij, vrouwen, mannen, improvisatie door een solist. Bij dit lied is ook een melodie van Freek Houtkoop – zie illustratie onder de liedtekst.
1. Laat nooit de lichten doven,
blijf waakzaam bij het vuur!
Ga mee met wie geloven:
zij van het eerste uur,
2. die door de zee heengingen,
met Mozes door de zee.
En vele vreemdelingen
die gingen met hen mee.
Keervers
Mirjam zong voor, wij zingen mee
met Mirjam aan de Rode Zee –
door alle tijden zingt een koor:
wij zingen mee, zij zingt ons voor.
3. Ook wij, nu zoveel later,
wij gaan dezelfde gang:
ook wij gaan door het water
en reizen levenslang.
4. Wij worden als de velen
die ons zijn voorgegaan.
Eén lied uit vele kelen,
een lange karavaan.
Keervers
Mirjam zong voor, wij zingen mee
met Mirjam aan de Rode Zee –
door alle tijden zingt een koor:
wij zingen mee, zij zingt ons voor.
5. Zo worden wij bemoedigd,
er is een woord dat wenkt.
Maak onze reis voorspoedig,
o Heer die aan ons denkt.
6. Zo bidden wij en zingen
gelijk Maria bad
van wonderlijke dingen
in haar Magnificat.
Keervers
Mirjam zong voor, wij zingen mee
met Mirjam aan de Rode Zee –
door alle tijden zingt een koor:
wij zingen mee, zij zingt ons voor.
7. Geef moed om te geloven
tot aan het laatste uur
en laat het vuur niet doven,
Paaskaars en Pinkstervuur!
8. Een man staat ons voor ogen
die ons is voorgegaan,
door de woestijn getogen
achter dat baken aan.
Keervers
Mirjam zong voor, wij zingen mee
met Mirjam aan de Rode Zee –
door alle tijden zingt een koor:
wij zingen mee, zij zingt ons voor.
Toelichting
Gerda van de Haar verzorgde in 2023 met een team specialisten drie kloeke banden voor uitgeverij Skandalon: In wind en vuur, alle 352 liederen van Willem Barnard (dichtersnaam Guillaume van der Graft), met commentaren. Alle liederen? Bijna alle liederen. Want predikant Wiert Sarolea nam recent contact op met pastoor Henk Schoon, Barnard-kenner, en wist hem te vertellen dat Barnard als oudpredikant van Rozendaal voor de jubilerende cantorij een lied had geschreven, en dat lied blijkt nu niet opgenomen in de verzameling. Ai. ‘Pelgrimslied’, van november 1989 – op muziek van Freek Houtkoop (zie illustratie hierboven), cantor Herman Mussche maakte er voor de Paaswake in de Oude Kerk van Amsterdam nieuwe muziek bij.
En is het dan een echte Barnard? Onmiskenbaar. Het is leerzaam om te zien waar dat dan in zit, want de eerste strofe volstaat al om naar de redactie te knikken: ja, het is een echte Barnard, want zie:
Laat nooit de lichten doven,
blijf waakzaam bij het vuur!
Ga mee met wie geloven:
zij van het eerste uur
De cadans, de vierregelige hymne, geliefd bij Barnard en bekend van Engelse gezangen en van het structurele gebruik door Emily Dickinson, die hogelijk bewonderd werd door Barnard: het klinkt gelijk bekend. De gebiedende wijs die klinkt naar de aanvoegende wijs, het melancholiek-aanmoedigende-historische, zeer vertrouwd voor Barnard-zingers.
Het refrein zet de tekst in een verhalende bijbelse context, iets waar Barnard erg voor was: ‘Al zingende ben ik altijd aan het vertalen. En al vertalende ben ik altijd aan het vertellen’ (Op een stoel staan II, 1979, p. 90) – ‘Mirjam zong voor, wij zingen mee / met Mirjam aan de Rode Zee; / door alle tijden klinkt een koor: / wij zingen mee, zij zingt ons voor.’
Het is het Lied van Mirjam dus, de aanleiding, dat in het refrein hoopvol de weg wijst. Was het niet een wraaklied ook, met verdronken Egyptenaren, zou men in deze voorzichtige tijden kunnen denken, en ja, dat was het. Barnard: ‘Maar ken je dan de midrasj niet die vertelt dat JHWH in de hemel zijn engelen verbood het refrein mee te zingen?’ (idem, p. 95). Misschien daarom, ook, is de wraakzuchtige passage weg uit dit lied.
En doet dat ene missende lied er dan toe? Barnard schrijft: ‘Als je dat ene lied zingt waar je mee bezig bent, wordt dat lied het lied en dankzij dat lied kom je behouden aan wal’ (idem, 1986). Toch maar ook dit ene lied als inlegvel in de kloeke banden leggen dan.
• Menno van der Beek, Rotterdam, april 2025
Bij: Willem Barnard | Guillaume van der Graft, In wind en vuur. Alle liederen (toegelicht). Deel I-III, Skandalon 2023