Over Het missiehuis van Carys Davies
Door Michiel van Diggelen
Alles achterlaten wat je hebt. Op zoek naar een nieuw bestaan, los van verwanten en kennissen, wars van vaste patronen en ingesleten gewoontes. Weg! De in Wales geboren auteur Carys Davies (1967) heeft slechts twee romans gepubliceerd, maar in beide boeken probeert iemand zijn vastgeroeste bestaan te ontvluchten.
Davies schrijft pas sinds kort romans, nadat ze als korte verhalen schrijfster vele prijzen had gewonnen. In de roman West gaat de weduwnaar Cy Bellman in zijn eentje op reis, op zoek naar de resten van een prehistorisch dier die volgens een krantenartikel te vinden zijn in het onherbergzame gebied aan de westzijde van de rivier de Mississippi. Hij wordt vergezeld door een indiaanse jongen die hij onderweg oppikt. Die jongen weet Cy door zijn kennis van de natuurlijke omgeving voor veel onheil te behoeden. Hij laat zijn dochtertje Bess onder de hoede achter van zijn zuster.
In de meest recente, onlangs in het Nederlands vertaalde roman Het missiehuis draait het om Hilary Byrd, die zijn saaie bestaan als bibliothecaris ergens in een dorpje in Engeland ontvlucht om in India te gaan reizen. Hilary Byrd krijgt uiteindelijk onderdak in een missiehuis, een kleine woning bij een pastorie. Ook hij vindt dat hij recht heeft op meer dan het leven hem tot dan toe geschonken heeft.
Ook in Davies tweede roman krijgt het hoofdpersonage een metgezel. Hilary treft in Jamshed, de bestuurder van een gemotoriseerde riksja, een beschermengel en biechtvader. Jamshed brengt hem overal waar hij wil en duikt op de juiste momenten op, om hem uit de problemen te helpen. De lezer begrijpt niet wat die Jamshed nu zo aan Hilary Byrd bindt, maar hij kent hem als geen ander. Hij noemt Byrd ‘een mestkever die op zijn rug ligt.’
Davies toont Byrd vanuit diverse perspectieven en door de ogen van andere personages. Daardoor krijg je een soort 360 graden-feedback op hem. Heden, verleden en toekomst lopen door elkaar heen. Daarmee weet je veel van Hilary Byrd, meer dan hij zelf weet en dat geeft het verhaal spanning. Hilary Bird denkt dat hij in het missiehuis in een soort ark zit, veilig te midden van de woeste baren. Hij spiegelt zichzelf een relatie voor met een jongere vrouw en denkt dat hij als westerling volkomen gerespecteerd wordt. Hij is bereid te veinzen dat hij gelovig is om te voldoen als huwelijkspartner.
Maar Hilary Bird verstaat de tekenen der tijden niet. Hij verstaat de gisting niet die er in India bezig is, hem ontgaat het opkomend nationalisme en religieus fanatisme. Hij is de oude Engelsman die in een geromantiseerd, op Engeland lijkend, deel van India vasthoudt aan een paradijselijke droom van zuiverheid en echtheid.
In Carys Davies’ personages herkent iedere lezer zichzelf enigszins als een persoon, verstrikt in persoonlijke problemen, beperkt door een gedeeltelijke kennis van zichzelf en van de wereld, onbekwaam en niet licht geneigd zich aan te passen. Aan de andere kant ook weer niet. De personages van Davies zijn naïef en niet in staat tot relativering en tot het aangaan van echte verbindingen met de mensen die hen omringen. Het bijzondere van dit verhaal is dat we inzicht krijgen in het misverstand tussen mensen. Ze hebben allemaal een beeld van de ander, maar komen er niet toe hun beelden met elkaar te bespreken. Daardoor ontstaat er geen echte communicatie en is hun leven een som van misverstanden. Iemand die zich gedragen voelt door de mensen om zich heen, heeft minder behoefte om een vlucht naar voren te maken.
De taal van Davies’ romans is ongekunsteld. Je merkt dat zij een verhalenschrijfster is, in staat om met een paar woorden een persoon of een situatie neer te zetten. Ze gebruikt ook vaak bewoordingen die doen denken aan het christelijk idioom. Het reeds genoemde ark, maar ook een woord als zoenoffer, als benaming voor een brief die Hilary Bird schrijft aan zijn in Engeland achtergebleven zuster, tegenover wie hij zich schuldig voelt. Hilary Bird heeft alle banden met het christelijk geloof doorgesneden, maar hij zou zo passen in een bijbelverhaal. Quo vadis? Waar gaan Davies’ personen heen, wat ontvluchten zij en door wie wordt hun leven bestuurd? Door deze achterliggende metavragen zijn de boeken van Davies meer dan een mooi verhaaltje, ze raken aan de kern van het bestaan.
Carys Davies, Het missiehuis. Amsterdam, uitgeverij Meulenhoff, 2021. Prijs 20,99